Derleme
Çocuğu Otizm Tanısı Alan Ebeveynlerin Adaptasyon Sürecinde İnsan İnsana İlişki Modeli’nin Kullanılması
Öz
Ebeveynler sahip oldukları çocuğun gelişiminin toplum tarafından kabul edilen kriterlere uygun olmasını isterken her ebeveyn, istediği gibi toplumun kriterlerini karşılayan sağlıklı bir çocuğa sahip olamayabilir. Çocuklar bazı fiziksel ve ruhsal hastalıklar ile dünyaya gelebilir. Çocukluk döneminde en sık görülen ruhsal hastalıklardan biri otizmdir. Otizm tanılı çocuk ve ailesi ile tanı aşamasından itibaren etkileşim içinde olan sağlık profesyonellerinden biri hemşirelerdir. Tanı aşamasından itibaren hemşirelerin aileye eğitim ve danışmanlık rolleri ile rehberlik etmesi son derece önemlidir. Hemşirelerin aile ile profesyonel olarak iletişime geçmesi çocuk ve ailenin tanı aşamasını kolaylaştırmanın yanında çocuğun tedavisi ve desteklenmesi için de zaman kazandıracaktır. Hasta ile hemşire arasında İnsan İnsana İlişki Modeli’ni geliştiren Joyce Travelbee, hasta ve ailesi ile iletişim kurulmasının bakımda etkili olacağını vurgulamıştır. Bu derlemede çocuğu otizm tanısı alan ebeveynlerin adaptasyon süreci insan insana ilişki modeli ile tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Destekleyen Kurum
-
Proje Numarası
-
Teşekkür
Çalışmamıza katılan tüm kurum personellerine teşekkür ederiz.
Kaynakça
- Yörükoğlu A, Çocuk Ruh Sağlığı. 22. Basım: İstanbul: Remzi Kitabevi; 1998, 105-122.
- Mukaddes NM, Otizm Spektrum Bozuklukları: Tanı ve Takip. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2013.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC), United States Department of Health and Human Services. Community Report on Autism 2014. Erişim linki: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/states/comm_report_autism_2014.pdf [Erişim Tarihi: 15.05.2020].
- Köse S, Özbaran B, Yazgan Y, Baytunca MB, Bildik T, Erermis S, vd. The psychometric properties of turkish version of autism spectrum screening questionnaire in children aged 6-18 years. Turkish J Psychiatry (January), 2016.
- T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Bilgilendirme Rehberi. 2016 Erişim linki: https://www.aile.gov.tr/media/5617/otizm-spektrum-bozukluklari-aile-bilgilendirme-rehberi-2016-indirmek-icin tiklayiniz.pdf [Erişim Tarihi: 13.05.2020].
- Sezgin A. “Otizmin Görülme Sıklığı Arttı”. https://www.ntv.com.tr/sanat/aylin-sezginotizm-gorulmesikligi-artti. 2016.
- Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, 5. Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.
- Özkaya BT. Yaygın gelişimsel bozukluklardan otizm spektrum bozukluğuna geçiş: DSM-5’te karşımıza çıkacak değişiklikler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2013;5(2):127-139.
- Eren G, Doğan U. Zihinsel engelli çocuğa sahip babaların stres düzeyleri ve stresle başa çıkma yöntemlerinin incelenmesi: Karma desenli bir çalışma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 4(1):1-21.
- Şıkşık G. Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm algıları ve aile özellikleri ile benlik saygıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2016.
- Ağdemir GT. Okul çağındaki otizmli çocuklarda ağız-diş sağlığı durumu ve uygulamalarının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
- Vicdan AK. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın, Roy’un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2010;2(3):106-119.
- İnan FŞ, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(2):132-139.
- Turan Z, Vural G. Endometrium kanserli bir kadının Joyce Travelbee’nin İnsan İnsana İlişki Modeli’ne göre incelenmesi: Olgu sunumu. JACSD. 2017;165-190.
- Travelbee J. What do we mean by rapport? American Journal of Nursing. 1963;63(2):70-72.
- Basavanthappa BT. Nursing Theories. İndia: Jaypee Brothers Medical Publishers Ltd., 2007:304-312.
- Pokorny ME. Nursing Theorists of Historical Significants’. Nursing Theorists and Their Work. Ed. Alligood MR., 8th Edition,United State of America: Elsevier Health Sciences. 2013:42-58.
- Damar E, Türkmen A. İnsan İnsana İlişki Modeli ile trakeostomili çocuk hastanın ailesine yaklaşım: Olgu sunumu. Pediatric Practice and Research. 2019;7(4):421-424.
- Özcan A. Hemşire-Hasta İlişkisi Ve İletişim. Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık; 2006: 84-97.
- Ciğerli Ö, Topsever P, Alvur M, Görpelioğlu S. Engelli çocuğu olan anne babaların tanı anından itibaren ebeveynlik deneyimleri: Farklılığı kabullenmek. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2014;8(3):75-81.
- Aktürk Ü. Engelli ve Ailesi. Timur ST, Erci, B, editörler. Her Yönüyle Engellilik. Elazığ: Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri; 2018:183-202.
- Ahmetoğlu E, Aral N. Zihinsel engelli çocukların yaşlarına ve engellerinin tanılandığı zamana göre anne kaygı düzeylerinin incelenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi. 2005;30(321):17-23.
- Özşenol F, Işıkhan V, Ünay B, Aydın Hİ, Akın R, Gökçay, E. Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi. 2003;45(2):156-164.
- Özdemir S, Gürel Ö, Töret G, Özkubat U. 2-12 Yaş aralığında bulunan otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin tanı öncesi, tanı sırası ve tanı sonrasına ilişkin görüşleri, 22. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon, 2012.
- Ardıç, A. Otistik spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların ailelerine yönelik bir psiko-eğitsel grup programının ebeveynlerin bazı psikolojik değişkenleri üzerine etkisi. (Doktora tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2013.
- Lutz HR, Patterson BJ, Klein JK. Coping with autism: A journey toward adaptation. Journal of Pediatric Nursing. 2012;27,206-213.
- Temel, FZ. Aile Eğitimi Ve Erken Çocukluk Eğitiminde Aile Katılım Çalışmaları. 2. Baskı: Ankara: Anı Yayıncılık; 2013:406-407.
- Webber J, Scheuermann B. Educating students with autism: A quick start manual. Pro-Ed An İnternational Publisher. 2008.
- Aral N, Gürsoy F. Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Yayınları; 2011.
In the Adaptation Process of Parents with a Child Diagnosed with Autism Using the Human-to-Human Relationship Model
Öz
While parents want the development of their child to be in accordance with the criteria accepted by the society, not every parent can have a healthy child that meets the criteria of the society as they want. Children may be born with some physical and mental illnesses. Autism is one of the most common mental illnesses in childhood. Nurses are one of the health professionals who interact with the child with autism and his family from the diagnosis stage. From the diagnosis stage, it is extremely important that nurses guide the family with their educational and counseling roles. Professional communication of the nurses with the family will not only facilitate the diagnosis of the child and the family, but will also save time for the treatment and support of the child. Joyce Travelbee, who developed the Human-Human Relationship Model between the patient and the nurse, emphasized that communicating with the patient and his family would be effective in care. In this review, the adaptation process of parents whose children are diagnosed with autism will be discussed with the human-to-human relationship model.
Anahtar Kelimeler
Proje Numarası
-
Kaynakça
- Yörükoğlu A, Çocuk Ruh Sağlığı. 22. Basım: İstanbul: Remzi Kitabevi; 1998, 105-122.
- Mukaddes NM, Otizm Spektrum Bozuklukları: Tanı ve Takip. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2013.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC), United States Department of Health and Human Services. Community Report on Autism 2014. Erişim linki: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/states/comm_report_autism_2014.pdf [Erişim Tarihi: 15.05.2020].
- Köse S, Özbaran B, Yazgan Y, Baytunca MB, Bildik T, Erermis S, vd. The psychometric properties of turkish version of autism spectrum screening questionnaire in children aged 6-18 years. Turkish J Psychiatry (January), 2016.
- T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Bilgilendirme Rehberi. 2016 Erişim linki: https://www.aile.gov.tr/media/5617/otizm-spektrum-bozukluklari-aile-bilgilendirme-rehberi-2016-indirmek-icin tiklayiniz.pdf [Erişim Tarihi: 13.05.2020].
- Sezgin A. “Otizmin Görülme Sıklığı Arttı”. https://www.ntv.com.tr/sanat/aylin-sezginotizm-gorulmesikligi-artti. 2016.
- Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, 5. Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.
- Özkaya BT. Yaygın gelişimsel bozukluklardan otizm spektrum bozukluğuna geçiş: DSM-5’te karşımıza çıkacak değişiklikler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2013;5(2):127-139.
- Eren G, Doğan U. Zihinsel engelli çocuğa sahip babaların stres düzeyleri ve stresle başa çıkma yöntemlerinin incelenmesi: Karma desenli bir çalışma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 4(1):1-21.
- Şıkşık G. Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm algıları ve aile özellikleri ile benlik saygıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2016.
- Ağdemir GT. Okul çağındaki otizmli çocuklarda ağız-diş sağlığı durumu ve uygulamalarının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
- Vicdan AK. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın, Roy’un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2010;2(3):106-119.
- İnan FŞ, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(2):132-139.
- Turan Z, Vural G. Endometrium kanserli bir kadının Joyce Travelbee’nin İnsan İnsana İlişki Modeli’ne göre incelenmesi: Olgu sunumu. JACSD. 2017;165-190.
- Travelbee J. What do we mean by rapport? American Journal of Nursing. 1963;63(2):70-72.
- Basavanthappa BT. Nursing Theories. İndia: Jaypee Brothers Medical Publishers Ltd., 2007:304-312.
- Pokorny ME. Nursing Theorists of Historical Significants’. Nursing Theorists and Their Work. Ed. Alligood MR., 8th Edition,United State of America: Elsevier Health Sciences. 2013:42-58.
- Damar E, Türkmen A. İnsan İnsana İlişki Modeli ile trakeostomili çocuk hastanın ailesine yaklaşım: Olgu sunumu. Pediatric Practice and Research. 2019;7(4):421-424.
- Özcan A. Hemşire-Hasta İlişkisi Ve İletişim. Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık; 2006: 84-97.
- Ciğerli Ö, Topsever P, Alvur M, Görpelioğlu S. Engelli çocuğu olan anne babaların tanı anından itibaren ebeveynlik deneyimleri: Farklılığı kabullenmek. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2014;8(3):75-81.
- Aktürk Ü. Engelli ve Ailesi. Timur ST, Erci, B, editörler. Her Yönüyle Engellilik. Elazığ: Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri; 2018:183-202.
- Ahmetoğlu E, Aral N. Zihinsel engelli çocukların yaşlarına ve engellerinin tanılandığı zamana göre anne kaygı düzeylerinin incelenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi. 2005;30(321):17-23.
- Özşenol F, Işıkhan V, Ünay B, Aydın Hİ, Akın R, Gökçay, E. Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi. 2003;45(2):156-164.
- Özdemir S, Gürel Ö, Töret G, Özkubat U. 2-12 Yaş aralığında bulunan otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin tanı öncesi, tanı sırası ve tanı sonrasına ilişkin görüşleri, 22. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon, 2012.
- Ardıç, A. Otistik spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların ailelerine yönelik bir psiko-eğitsel grup programının ebeveynlerin bazı psikolojik değişkenleri üzerine etkisi. (Doktora tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2013.
- Lutz HR, Patterson BJ, Klein JK. Coping with autism: A journey toward adaptation. Journal of Pediatric Nursing. 2012;27,206-213.
- Temel, FZ. Aile Eğitimi Ve Erken Çocukluk Eğitiminde Aile Katılım Çalışmaları. 2. Baskı: Ankara: Anı Yayıncılık; 2013:406-407.
- Webber J, Scheuermann B. Educating students with autism: A quick start manual. Pro-Ed An İnternational Publisher. 2008.
- Aral N, Gürsoy F. Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Yayınları; 2011.
Toplam 29 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Kurumları Yönetimi |
| Bölüm | Derleme |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | - |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2022 |
| Kabul Tarihi | 16 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 31 Sayı: 3 |
